Het verhaal van Nasanin: ‘Hoe kan ik ooit zonder jou?’

Rumi werd gek van verdriet toen Shams, zijn zielsverwant en grote spirituele liefde, plotseling verdween. Zonder dat hartverscheurende verdriet hadden we misschien wel nooit van Rumi gehoord, want het blijkt een moment in zijn leven te zijn dat alles veranderend. Het was de zwervende Shams die Rumi zijn ogen opende als hij op doorreis is in Konya. Rumi en Shams zijn daarna jarenlang onafscheidelijk: afgesloten van de buitenwereld en volledig in vervoering door elkaars aanwezigheid.

Als Shams verdwijnt gaat Rumi paniekerig op zoek, hij reist zelfs tot aan Damascus. Het is tijdens die zoektocht dat hij tot een groot inzicht komt: ‘Wie zoek ik eigenlijk? Niets gaat dood, alles komt in een andere vorm weer terug. Ik ben op zoek naar mijzelf.’ Pas dan, als hij 41 jaar oud is, begint Rumi met dichten – als een ode aan zijn liefde voor Shams en zo, aan God. De laatste twaalf jaar van zijn leven dicht hij zijn grote meesterwerk, de Masnavi.

Nasanin komt uit Herat, in het westen van Afghanistan. Rumi’s poëzie geeft houvast toen ze onverwacht een groot verlies moest dragen. 

Het verhaal van Farkhonda – ‘In vuur en vlam’

Daten en verliefd worden op iemand die je zelf uitzoekt – dat is nog ongewoon in Afghanistan. Meestal wijzen moeders een geschikte bruid aan voor hun zonen. Maar in progressieve families in grote steden zoals Kabul en Mazar-e Sharif, bestaat voor steeds meer ruimte om een nieuw soort romantiek te ontdekken, inclusief flirterige toenaderingen op mobiele telefoons en online kanalen.

Wat dat flirten er niet makkelijk op maakt is dat in Afghanistan nog weinig taal en gebruiken bestaan om iemand zelf het hof te maken. Daarom shoppen Afghaanse jongeren nu hun eigen liefdesverhalen bij elkaar met flarden romantiek die ze wel meekrijgen. En dat leidt vaak tot een cheesy mix van Bollywood, Turkse soap-series en: de verzen van Rumi.

Rumi’s vele gedichten over verliefd zijn, verlangens en in ‘vuur en vlam’ staan lenen zich uitstekend voor lieve chatberichten en spannende smsjes. Eigenlijk opgedragen aan de liefde voor God, maar in Afghanistan, en ook de rest van de wereld, nu gretig gelezen en gedeeld voor de aardse variant.

Zakia (niet haar echte naam) komt uit Mazar-e Sharif. ‘Ik had Omid al een paar keer gezien op de campus. Hij hoorde van vrienden ik veel Rumi las, dus toen hij eindelijk op me af durfde te stappen ging ons eerste gesprek daarover. Hij vertelde dat hij de eerste twee beroemde regels van de Masnavi zo ingewikkeld vond: ‘Wat betekenen ze nu precies? Wat probeerde Rumi te zeggen?’ Dat eerste gesprek kreeg vele vervolgen, en altijd onder het mom om samen Rumi te lezen en begrijpen. Het gaf ons het perfecte excuus om veel bij elkaar te zijn. Samen Rumi’s gedichten over liefde lezen is heel intiem. Later hielpen Rumi’s woorden om voor het eerst elkaar te zeggen dat we verliefd waren geworden.’

Ook Farkhonda leerde haar man kennen door hun gedeelde liefde voor Rumi. Hoe gaat dat samen, Rumi als dezelfde liefdevolle inspiratie voor God en je vriendje?

Het verhaal van Masooma: ‘Onthul je eigen verhaal’

Jonge Afghanen groeien op met oorlog om hun heen, maar vaak ook met meer vrijheid dan hun ouders ooit hebben gekend. Voor jonge vrouwen zijn nieuwe kansen om te geloven of doen wat je wilt vaak hard bevochten. En de steun en strijd die ouders en familie daarbij leveren is cruciaal. 

Maar als je die vrijheid eenmaal hebt, om zelf te kiezen en gaan en staan waar je zelf wilt, hoe pak je dat dan aan? Rumi’s poëzie over zelf dingen ontdekken en ervaren past goed bij die zoektocht in vrijheid van Afghaanse jongeren. Volgens Rumi moet je nooit zomaar iets klakkeloos aannemen – en zijn je eigen geleefde ervaringen en ontdekkingen veel belangrijker dan wat er in boeken staat of andere mensen je vertellen.

Masooma’s vader streed voor de vrijheid en opleiding van zijn kinderen. Ze werkt nu als journalist waarvoor ze naar Kabul verhuisde. Daar is ze Rumi opnieuw gaan lezen: van verhaaltjes voor het slapengaan naar woorden die steun en richting geven aan haar nieuwe leven in de grote stad.

Masooma haar familie komt uit Uruzgan. Ze leert Rumi kennen door de verhalen van haar vader tijdens koude winternachten.

Ze probeert nu de woorden Rumi eigen te maken: ‘Als ik de Masnavi open doe, praat Rumi met me.’ 

Het verhaal van Mahdi: ‘Wees blij met iedereen die langskomt’

Het is één van Rumi’s meest geliefde en geciteerde gedichten in Europa: ‘Dit mens-zijn is een soort herberg‘. Het gedicht vertelt dat pijn en ongemak bij het leven horen. Rumi lijkt zo te zeggen: ‘Vereenzelvig je niet met die moeilijke dingen. Ze gaan weer voorbij, want alles is maar tijdelijk.’ Die herbergen waar Rumi over schreef waren in zijn tijd overigens geen gewone hotels, maar carevanserais: een plek waar handelaren en hun kamelen kwamen om uit te rusten.

Mahdi (37) is een jongerenwerker uit Balkh, de plek waar Rumi ooit is geboren. Hij werkt daar in een ‘culturele container’, een zeldzaam open vrijplaats waar jongeren kunnen komen om te kletsen, schilderen, muziek maken – of simpelweg om op adem te komen. Het is een moderne carevanserai in Afghanistan, met Mahdi als barmhartig gastheer. 

Mahdi leest het beroemde gedicht om zijn eigen zorgen in perspectief te zien: ‘Ik weet dat iedereen wel ergens mee worstelt’.

Rumi breekt net als Yekta met de geldende normen. Hij moedigt je aan je hart wakker te maken om zo je ‘wilde verstand’ te vinden. Alleen dan kan je alles te ‘ontleren’ waarvan je eerder dacht dat het de enige waarheid kon zijn. Rumi noemt dat ook wel de ‘jungle’ in je hoofd, waar al je zelfbedachte en aangenomen ideeën over wie je zou moeten zijn schuilen.

Zo gooit Rumi ooit zelf, zo gaat het verhaal, al zijn boeken in een fontein. Tot dat moment was hij een beroemd en vrome theoloog geweest. Maar wanneer hij zielsverwant Shams ontmoet wil hij op een heel andere manier leren en geloven. Niet meer met boeken, maar door uitzinnig te zingen, dansen en dagenlange gesprekken met de zwervende Shams te voeren maakt Rumi zijn hart wakker. 

Yekta begon op school met gedichten schrijven: ‘Als ik schrijf voel ik me bevrijdt van al mijn gedachten.’

Yekta ergert zich aan mensen die haar vertellen hoe ze zich moet gedragen. In dit gedicht zet ze de wereld even op zijn kop. (De video werd door haarzelf opgenomen en gemonteerd).

Over het volgende hoofdstuk: ‘Schone Soefi Schijn’ 

Van Afghanistan, het geboorteland van Rumi, reist De Rumi Remedie nu verder naar Turkije. Na een jarenlange reis uit Balkh komt de familie van Rumi aan in Konya. Daar zal hij het grootste deel van zijn leven wonen. In het volgende hoofdstuk vertellen jongeren uit Konya een heel ander verhaal: ontdek waarom zij het juist moeilijk hebben met de manier waarop Rumi’s erfgoed wordt gebruikt. Ze waren allemaal eerst groot fan, maar zijn nu van hun geloof in de mystieke dichter gevallen.

In het gastenboek van De Rumi Remedie vindt je nog meer korte en persoonlijke verhalen van jongeren in Afghanistan, Turkije en Nederland.